پیچیدگی‌های جدید در مسیر دیپلماسی | سخنگوی دولت: مذاکره می‌کنیم، اما نه برای توافق

رویداد۲۴| فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در تازه‌ترین اظهارنظر رسمی درباره سرنوشت مذاکرات هسته‌ای، با تاکید بر ادامه تبادل نظر با طرف‌های اروپایی، اعلام کرد که مذاکرات با «شرایط پیچیده‌ای» مواجه است و آنچه در جریان است «مذاکره به معنای تلاش برای توافق» نیست.

این سخنان از چند جهت مهم تلقی می‌شود؛ نخست آنکه تهران، برخلاف برخی تحلیل‌ها که از ادامه روند احیای برجام خبر می‌دادند، صراحتاً تأیید کرده که «فرآیند دیپلماتیک برای رسیدن به توافق» در حال حاضر متوقف است. دوم، با تغییر ادبیات از مذاکره به «تبادل نظر»، ایران نشان داده است که عملاً امید چندانی به گشایش سریع در پرونده هسته‌ای ندارد.

مواضع اروپا؛ از هشدار تا تهدید

در هفته‌های اخیر، سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه، آلمان) لحن خود را نسبت به ایران تندتر کرده‌اند. در بیانیه‌ای مشترک که در اواخر تیرماه منتشر شد، این کشور‌ها نسبت به افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و محدودیت همکاری با آژانس هشدار دادند و اعلام کردند که ایران از «حدود توافق» عبور کرده است.

صحبت از بازگرداندن تحریم‌های تعلیق‌شده در قالب مکانیزم ماشه نیز شنیده می‌شود؛ موضوعی که در صورت پیگیری جدی، تنش‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش خواهد داد. البته اروپا هنوز گام عملی برای فعال‌سازی این مکانیزم برنداشته و همچنان به «فشار دیپلماتیک» اکتفا کرده و حتی شروطی را نیز پیش از مذاکرات استانبول برای تعلیق فعال کردن مکانیسم ماشه مطرح کرد.

نگاه واشنگتن چیست؟

دولت ترامپ به رغم سیاست فشار حداکثری که در یک سال گذشته پیش گرفته، همچنین با وجود چراغ سبزی که به حمله اسرائیل به ایران نشان داد و حتی بمباران تاسیسات هسته‌‎ای ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه، در‌های گفت‌و‌گو و مذاکره را کاملا نبسته است.

حتی در هفته‌های اخیر شاهد ارسال پالس مذاکره نیز از سوی واشنگتن بوده‌ایم. همین چند روز قبل مارکو روبیو و استیو ویتکاف از بازگشت به مذاکره گفتند و این مواضع طرف آمریکایی گمانه بازگشت به میز مذاکره را تقویت کرد.

در عین حال اخباری مبنی بر سفر هیات فنی از آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران منتشر شد که گمانه هموار شدن مسیر دیپلماسی را جدی کرد.

آیا احتمال بازگشت به توافق وجود دارد؟

ایران نیز در موضع رسمی خود همچنان تاکید می‌کند که مخالف دیپلماسی نیست، اما آن‌طور که از سخنان سخنگوی دولت برمی‌آید، اراده جدی برای رسیدن به توافق حداقل با اروپا وجود ندارد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد تهران تلاش دارد گفت‌و‌گو‌های خود را در سطحی بسیار پایین و صرفاً برای مدیریت بحران (و نه حل‌وفصل آن) نگه دارد.